نگاهی به سیر تاریخی فوق العاده خاص در قوانین
تعریف فوق العاده خاص؛
به منظور انعطاف‌پذیری برای طراحی پرداختهای متنوع با توجه به تفاوت‌های بخشی در حوزههای مختلف و متعدد همچون آموزشی، نظامی، پزشکی، امنیتی، قضایی و ... و همچنین اجتناب از ایجاد تعهدات دائمی، در قوانین مادر تعریف خاص، ثابت و دقیق از فوق‌العاده خاص انجام نشده است. اگرچه موضوعاتی همچون فوق‌العاده ویژه، ترمیم حقوق، فوق العاده پست تخصصی مشاغل حقوقی، رتبه‌بندی معلمان و ... با عناوینی متفاوت در عمل اثر و هدفی مشابه تعریف عام از فوق‌العاده خاص ایفا می‌کنند و عدم تناسب بین دریافتی کارکنان با تورم و مشکلات اقتصادی عدیده امکان اجرای فوق‌العاده خاص را در حد رفع سطح معیشت تقلیل می‌دهد.
در نظام پرداخت قبل از سال 1370 هجری شمسی تمرکز بر ساده‌سازی و ایجاد یکپارچه‌سازی در پرداختها و همچنین جلوگیری از تبعیض در پرداخت بین دستگاه‌ها باتوجه به مسائل اقتصادی آن روزها ضرورت ایجاد فوق‌العاده‌ها چندان وجود نداشت. ولیکن پس از سال 1370 ایجاد تنوع در مشاغل حوزههای مختلف، سختی کار، سطوح پاسخگویی و مسئولیت، حساسیت و پیچیدگی، محرومیت‌ها، ایجاد انگیزه و نگهداشت کارکنان دولت در رقابت با بخش خصوصی و عوامل دیگر لزوم ایجاد این فوق‌العاده‌ها را اهمیت بخشید. دهه هفتاد هجری شمسی سالهای اوج تصویب فوق‌العاده‌های خاص توسط دولت بوده است.
|
قانون |
سال |
تعریف فوق العاده خاص |
متن |
|
1345 |
معنای خاص و عام وجود ندارد |
|
|
|
1370 |
معنای خاص در ماده (6) وجود دارد
|
به دولت اجازه داده میشود در اجرای نظام همآهنگ پرداخت به منظور تطبیق وضع کارکنان دستگاههای مشمول مقررات خاص و جذب و نگهداری نیروهای مناسب برای مشاغل تخصصی و مدیریت در مواردی که در این قانون پیش بینی نشده است فوق‌العاده های خاصی وضع نماید. |
|
|
|
1386 |
معنای عام وجود دارد |
|
فوق‌العاده خاص در سیر تاریخی قوانین
|
عنوان |
تاریخ تصویب |
مرجع تصویب کننده |
خلاصه |
|
فوق العاده خاص کارمندان سازمانهای پزشکی قانونی کشور و انتقال خون ایران |
1390/02/04 |
مجلس شورای اسلامی |
این قانون با هدف جبران سختی کار و شرایط دشوار شغلی کارکنان سازمان پزشکی قانونی و انتقال خون تصویب شد. این کارکنان به دلیل مواجهه با اجساد، مواد بیولوژیک خطرناک و فشارهای روانی ناشی از وظایفشان، نیازمند حمایت مالی ویژه بودند. طرح ابتدا برای سازمان پزشکی قانونی ارائه شد، اما پس از اصلاحات در مجلس، سازمان انتقال خون نیز مشمول آن گردید. |
|
فوق العاده خاص به ماموران خارج از کشور شاغل در نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران |
1386/04/03 |
هیات وزیران |
این قانون به منظور جبران هزینه‌های بالای زندگی، خطرات امنیتی، یا شرایط آب و هوایی سخت برای دیپلماتها و کارکنان ایرانی شاغل در کشورهای خاص تصویب شد. کشورهای مشمول بر اساس شاخص‌هایی مانند هزینه‌های زندگی، نرخ جرم و ناامنی، و آب و هوای نامساعد تعیین میشوند. |
|
فوق العاده خاص برای کلیه کارکنان دستگاههای دولتی درشهرستان ابوموسی |
1384/10/28 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران شرایط دشوار زندگی و کاری در شهرستان ابوموسی، به ویژه دوری از مرکز کشور، هزینه‌های بالای معیشت، و محدودیتهای جغرافیایی تصویب شد. ابوموسی به عنوان یکی از جزایر استراتژیک خلیج فارس، دارای شرایط ویژه‌ای است که مستلزم حمایت مالی از کارکنان دولتی شاغل در آن است. |
|
فوق العاده خاص روسا و معاونان واحدهای آموزشی و کارکنان آموزشی وزارت آموزش و پرورش |
1381/01/14 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران مسئولیتهای مدیریتی و آموزشی و افزایش انگیزه نیروهای آموزشی در واحدهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش تصویب شد. این قانون بر اساس ماده ۶ قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت (مصوب ۱۳۷۰) و اصلاحات بعدی تنظیم گردید. |
|
فوق العاده خاص به مشاغل خاص مراکز آموزش فنی و حرفه ایی و مراکز کارآموزی خاص معلولان و جانبازان |
1376/04/29 |
هیات وزیران |
این مصوبه به منظور جبران سختی‌های کاری و افزایش انگیزه نیروهای متخصص در مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و کارآموزی معلولان/جانبازان تصویب شد. تمرکز اصلی بر حمایت از مربیان، روسا، و کارکنانی است که در محیط‌های چالش‌برانگیز (مانند کار با معلولان جسمی-ذهنی یا آموزش مهارتهای فنی در مناطق محروم) فعالیت میکردند. |
|
فوق العاده خاص متصدیان مشاغل اختصاصی سازمان نقشه برداری کشور |
1376/04/22 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران نیاز به جذب و نگهداری نیروهای متخصص در حوزههای فنی و تخصصی سازمان نقشه‌برداری کشور، مانند نقشه‌برداری، ژئودزی، و فتوگرامتری، تصویب شد. این پرداختها به منظور بهبود کیفیت خدمات و افزایش بهره‌وری در پروژه‌های ملی مرتبط با زیرساختها و امنیت سرزمینی طراحی گردید. |
|
فوق العاده خاص به کارکنان مراکز خدمات کشاورزی، روستایی و عشایری |
1375/03/20 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران شرایط دشوار کاری و حمایت مالی از نیروهای فعال در مراکز خدمات کشاورزی، روستایی و عشایری تصویب شد. تمرکز اصلی بر بهبود معیشت کارکنانی است که در مناطق محروم، روستایی و عشایری به ارائه خدمات آموزشی، فنی و توسعه ای در بخش کشاورزی و عمران روستایی میپردازند. این پرداختها به منظور جذب و نگهداشت نیروهای متخصص و افزایش بهره‌وری در مناطق کم برخوردار طراحی شده بود. |
|
1374/12/23 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جذب و نگهداری نیروهای متخصص و جبران شرایط ویژه شغلی در شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران تصویب شد. تمرکز اصلی بر پرداختهای هدفمند به کارکنانی است که در مشاغل فنی، عملیاتی و مدیریتی با مسئولیتهای پیچیده فعالیت میکردند. |
|
|
فوق العاده خاص متصدیان مشاغل تخصصی و اختصاصی سازمان هواشناسی کشور |
1374/11/08 |
هیات وزیران |
این مصوبه به منظور جذب و نگهداری نیروهای متخصص در حوزههای فنی و تخصصی سازمان هواشناسی کشور (مانند تحلیلگران هواشناسی، کارشناسان پیشبینی، و متخصصان سامانه‌های راداری) و جبران شرایط ویژه شغلی مانند کار در مناطق دشوار یا شیفتهای غیرمتعارف تصویب شد. هدف اصلی افزایش دقت پیشبینی‌ها و بهبود خدمات هواشناسی به بخشهای حیاتی مانند کشاورزی، حمل و نقل و مدیریت بحران بود. |
|
1374/11/01 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جذب و نگهداشت نیروهای متخصص در مشاغل فنی، مهندسی و تخصصیِ دستگاههای دولتی و جبران شکاف دستمزد با بخش خصوصی تصویب شد. تمرکز اصلی بر مشاغلی است که نیاز به دانش تخصصی بالا یا تجربه عملی ویژه دارند و جذب نیرو برای آنها دشوار است. |
|
|
1374/09/26 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران حساسیت بالای شغلی قضات، تقویت استقلال قضایی و پیشگیری از فساد در سیستم قضایی کشور تصویب شد. تمرکز اصلی بر بهبود معیشت قضات به منظور کاهش فشارهای مالی و افزایش انگیزه در انجام وظایف خطیر قضاوت بود. |
|
|
فوق العاده خاص متصدیان مشاغل تخصصی دستگاههای دولتی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران |
1374/08/10 |
هیات وزیران |
این مصوبه به منظور جذب و نگهداری نیروهای متخصص در دستگاههای دولتی و نیروهای مسلح (اعم از نظامی و انتظامی) و جبران شکاف دستمزد با بخش خصوصی تصویب شد. این قانون بر اساس ماده ۶ قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت (مصوب ۱۳۷۰) شکل گرفت. |
|
فوق العاده خاص به قضات تا %100 حقوق و فوق العاده شغل به دادگستری جمهوری اسلامی ایران |
1373/12/24 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران حساسیت بالای شغلی قضات، تقویت استقلال قضایی و پیشگیری از فساد در سیستم قضایی کشور تصویب شد. هدف اصلی، بهبود معیشت قضات و افزایش انگیزه آنان برای انجام مسئولیتهای خطیر قضاوت با حفظ بیطرفی و عدالت بود. این مصوبه بر اساس ماده ۶ قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت )۱۳۷۰( و پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور تنظیم شد. |
|
فوق العاده خاص در مشاغل تخصصی و اختصاصی سازمان هواپیمایی کشوری و مجتمع آموزش عالی هواپیمایی کشوری |
1373/02/21 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جذب و نگهداری نیروهای متخصص در حوزههای حیاتی هوانوردی (مانند خلبانی، مراقبت پرواز و مهندسی هواپیما) و جبران شرایط ویژه شغلی (خطرات، مسئولیتهای سنگین، و نیاز به مهارتهای فنی بالا) تصویب شد. تمرکز اصلی بر افزایش ایمنی پروازی و بهبود کیفیت خدمات در صنعت حمل و نقل هوایی بود. |
|
فوق العاده های خاص به روسا و معاونان واحدهای آموزشی و کارکنان آموزشی وزارت آموزش و پرورش |
1371/10/02 |
هیات وزیران |
این مصوبه با هدف جبران مسئولیتهای مدیریتی و افزایش انگیزه نیروهای آموزشی در مدارس و مراکز آموزشی وزارت آموزش و پرورش تصویب شد. تمرکز اصلی بر بهبود معیشت مدیران، معاونان و کارکنانی بود که در شرایط چالش برانگیز (مانند مدارس دو نوبتی، مناطق محروم، یا مراکز آموزشی خاص) فعالیت میکردند. |
و اخیراً موضوع داغ فوق العاده خاص برنامه هفتم پیشرفت؛
دستورالعمل اجرایی فوق العاده خاص برنامه هفتم به تصویب شورای حقوق و دستمزد رسید
در گزارش کارشناسی توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی موضوع فوق‌العاده خاص همه‌جانبه مورد بررسی قرار گرفته است و ضمن بیان نقاط قوت در قالب اهداف و مقاصد از قبیل:
ارتقای بهره‌وری سرمایه انسانی
افزایش انگیزه کارکنان دولت برای ارائه خدمات کیفی
توسعه کیفی کارکنان
عدالت در پرداختها
افزایش بهره‌وری نیروی انسانی
نگهداشت نیروی انسانی
تقویت امور حاکمیتی و نظارتی
پیشنهاداتی برای جلوگیری از چالشهای احتمالی ارائه شده است؛
1. تسری حکم فوق‌العاده خاص به تمامی دستگاههای اجرایی
2. محدود کردن سقف فوق‌العاده به ۲۰.۰۰۰ امتیاز
3. تصریح به عدم تاثیر در سایر مؤلفه‌ها و اقلام پرداخت
4. جلوگیری از محرمانگی مصوبات وضع فوق‌العاده خاص
پیشنهادات مرکز پژوهشهای مجلس مبنی بر تسری فوق العاده خاص به تمامی دستگاه های اجرایی
در گذشته چالش دومینو‌وار ارائه درخواست تسری فوق‌العاده خاص همچون؛
نمونه‌ای از مکاتبات وزارت جهاد کشاورزی درخصوص ارائه دلایل و توجیحات کارشناسی به منظور اخذ تسری فوق‌العاده خاص به کارکنان وزارت مذکور
نامه ارائه توضیحات کارشناسی تسری فوق العاده خاص به کارکنان وزارت جهادکشاورزی
به دلیل بخشی نگری به وجود آمده بود.
فوق العاده امنیت غذایی وزارت جهاد کشاورزی
سوالات پرتکرار و مطروحه درباره فوق العاده خاص تا تاریخ 1404.02.14
استناد پرداخت این فوق العاده خاص چیست؟
جز (3) بند (ب) ماده (106) قانون برنامه هفتم پیشرفت
کدام دستگاه‌ها مشمول دریافت فوق العاده خاص می‌باشند؟
دستگاههای اجرایی مندرج در بند (پ) ماده (1) قانون برنامه هفتم پیشرفت؛ وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی زیرمجموعه قوه مجریه و شرکتهای دولتی موضوع ماده (4) قانون محاسبات عمومی کشور 1366.06.01 و موضوع ماده (۴) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.07.08 که البته در طرح اصلاح جز (3) بند (ب) ماده (106) قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران باتوجه به نظر مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تسری موضوع برای شهرداری‌ها به عنوان یکی از پیشنهادات مربوطه ارائه گردیده است. باید منتظر ماند تا نظر کمسیون مربوطه جهت تسری اعلام و درنهایت مجلس موضوع را مصوب کند.
فوق العاده خاص چه مقدار به حقوق اضافه می‌کند؟
باتوجه به اظهارنظرهای انجام شده از 10000 تا 25000 امتیاز برای حداقل و حداکثر فوق‌العاده خاص مورد لحاظ قرار گرفته که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بعنوان یکی از پیشنهادات سقف 20000 امتیاز را اعلام کرده است.
5795*10000=57.950.000 ریال ضریب سال 1404 ضربدر امتیاز مورد اظهار
5795*20000=115.900.0000 ریال ضریب سال 1404 ضربدر امتیاز مورد اظهار
5795*25000=144.875.000 ریال ضریب سال 1404 ضربدر امتیاز مورد اظهار
فوق العاده خاص از چه تاریخی اجرا میشود؟
باید منتظر دستورالعمل مربوطه که توسط هیئت وزیران تصویب و ابلاغ خواهد شد بود. اکثر گمانه‌زنی‌های کارشناسی از ابتدای سال 1404 و برخی زمان لازم الاجرا شدن قانون برنامه هفتم پیشرفت و برخی نیز از زمان ابلاغ مشترک سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه به دستگاه مربوطه است.
بودجه فوق العاده خاص از کجا تامین خواهد شد؟
تأمین اعتبار و بودجه در سقف اعتبارات ابلاغی (اصلاح موافقت‌نامه هزینه‌ای و جابجایی اعتبارات بدون تغییر در سرجمع اعتبارات) به دستگاه پس از اخذ تایید از مراجع ذی‌صلاح (بعنوان مثال برای تأمین اجتماعی از هیأت امنا/مدیره و سایر دستگاه‌ها از سازمان برنامه و بودجه) است و طبیعتاً دستگاه‌هایی که منابع اختصاصی ندارند باید با جابجایی سرفصل هزینه‌ها در صورت امکان، اقدام کنند تا بتوانند در بودجه آتی منابع آن را ببینند.
آیا پرسنل قانون کار و کارگران نیز از این فوق العاده خاص بهره‌مند میشوند؟
در صورت ارتباط مستقیم با دستگاه اجرایی و داشتن طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگری (مورد تایید سازمان اداری و استخدامی کشور) در سقف اعتبارات مصوب مشمول دریافت فوق العاده خاص می‌باشند.
ماهیت فوق العاده خاص چیست و چه اثری بر اقلام دیگر حکم دارد؟
فوق العاده خاص غیر مستمر و مشمول کسور بازنشستگی است و در حقوق بازنشستگی، پاداش پایان خدمت و ذخیره مرخصی قابل لحاظ است و در هیچ یک از اقلام دیگر حکم همچون فوق العاده ویژه، بدی آب و هوا، مناطق کمتر توسعه یافته و ... تاثیر نخواهد داشت.
آیا اجرای این فوق العاده نیاز به تصویب مجلس شورای اسلامی دارد؟
خیر، یکبار موضوع در برنامه هفتم پیشرفت توسط مجلس شورای اسلامی مصوب شده است و با تایید شورای حقوق و دستمزد بر اساس ماده (74) قانون مدیریت خدمات کشوری بعنوان بخشی از فرآیند اجرا، تنها باید پس از اعلام نظر دو سازمان اداری و استخدامی و برنامه و بودجه در هیئت وزیران تصویب و ابلاغ گردد. اما درخصوص تسری موضوع به شهرداری‌ها و یا سایر دستگاه‌ها باید منتظر طرح و تصویب موضوع در صحن علنی مجلس شورای اسلامی ایران باشیم.
آیا آموزش و پرورش و معلمان مشمول فوق العاده خاص می‌باشند؟
بله تمام کارکنان وزارتخانه‌ها از جمله وزارت آموزش و پرورش تحت پوشش فوق العاده خاص خواهند بود. ولیکن باتوجه به عدم اعتبار برای پرداخت مزایای جانبی احتمالاً با محدودتر شدن امتیازات و لحاظ موضوع در لایحه بودجه سال آتی امکان پرداخت آن در آموزش و پرورش میسور گردد.
تقسیم‌بندی امتیازات به چه صورت خواهد بود؟
باید منتظر دستورالعمل ابلاغی توسط هیئت وزیران بود ولیکن مولفه‌هایی همچون تقویت امور حاکمیتی، عدالت در پرداخت، نگهداشت نیروی انسانی از عوامل موثر در تعیین آن خواهد بود.
پی نوشت:
اخیراً آقای رفیع‌زاده؛ رئیس سازمان اداری و استخدامی در سخنرانی خود، تایید نهایی اصلاحیه فوق العاده خاص را برابر با خواندن فاتحه نظام پرداخت و عدالت دانسته است.
در بررسی این دیدگاه که منشا در اجرای صحیح و درست فرآیندهای قانونی دارد گله رئیس سازمان اداری و استخدامی درواقع تصمیمات غیر کارشناسانه و حذف فرآیندهای قانونی همچون ماده (74) قانون مدیریت خدمات کشوری است که اخیرا و در طرح دو فوریتی {طرح اصلاح جزء (۳) بند (ب) ماده (۱۰۶)} مربوط به تسری فوق العاده خاص به تمام دستگاه‌ها از جمله شهرداری‌ها توسط مجلس شورای اسلامی مورد حذف و اصلاح قرار گرفته است. حذف و اصلاحی که منجر به ناترازی (بی عدالتی) بیشتر برای حقوق و مزایای کارمندان خواهد شد.
چهار منشا اصلی ناترازی (بی‌عدالتی) در حقوق و مزایای کارمندان به قلم دکتر رفیع زاده
طرح اصلاح جزء (۳) بند (ب) ماده (۱۰۶)
قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران
ماده 74ـ به منظور هماهنگی در تعیین حقوق و مزایای کارمندان دستگاه های اجرائی، شورای حقوق و دستمزد با عضویت رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزیر امور اقتصادی و دارایی و دو نفر از وزراء به انتخاب هیأت وزیران و رئیس دستگاه ذیربط و مجموعأ دو نفر نماینده از کمیسیونهای اجتماعی و برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی (به عنوان ناظر) تشکیل می شود، کلیه دستگاههای اجرائی اعم از این که مشمول مقررات این قانون باشند یا نباشند مکلفند قبل از اتخاذ تصمیم در مراجع قانونی ذی ربط برای تعیین و یا تغییر مبانی و مقررات حقوق و مزایای کارمندان خود و یا هر نوع پرداخت جدید موافقت شورای مذکور را کسب کنند. مصوبات و تصمیمات شورا پس از تأیید رئیس جمهور قابل اجراء است.
وظایف دبیرخانه شورای حقوق و دستمزد به عهده سازمان خواهد بود.
تبصره ـ هیأت وزیران و سایر مراجعی که اختیار تنظیم مقررات پرداخت دارند، موظفند قبل از هرگونه تصمیم گیری نظر موافق این شورا را اخذ نمایند.
بیشتر بخوانید؛
مصوبه برقراری فوق العاده خاص در کلیه دستگاه های اجرایی+ متن منقح نهایی و نکات حقوقی (شناسنامه قانون)
آخرین‌ها:
قانون اصلاح جزء (۳) بند «ب» ماده (۱۰۶) قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران
مصوبه نحوه برقراری فوق العاده خاص مشمول کسور قانون برنامه هفتم پیشرفت پیش از دستورالعمل
مصوبه نحوه برقراری فوق العاده خاص مشمول کسور قانون برنامه هفتم پیشرفت پیش از دستورالعمل
